दुनिया रंगरंगीली

वेगस --- Welcome to Fabulous Las Vegas अशी पाटी आपलं स्वागत करते, तेव्हा आपल्याला तो एक जाहिरातीचा प्रकार वाटतो, पण जाहिरातीतला दावा प्रत्यक्षात आणणारी जागा म्हणजे लास वेगास. मोहमयी, what you do in Vegas remains in Vegas असा दिलासाच हे शहर, नव्हे नगरी देत असल्यामुळे या पापनगरीत येऊन पाप करण्यात लोक अहमहमिकेने सामील होतात.
एक वेगळीच दुनिया इथली रात्र आपल्यापुढे उलगडते. अशी दुनिया जी आपण केवळ सिनेमात, आणि त्यानंतर स्वप्नातच बघत असतो. इथला झगमगाट ज्या भागात आहे, त्याला strip म्हणतात. स्ट्रिप पाच साडेपाच मैलांची आहे. या जागी तुम्ही भर रस्त्यावरही कायद्याने दारु पिवू शकता, इथल्या कॅसिनोमध्ये जुगार खेळू शकता पण इथे कुठेही वेश्याव्यवसायाला कायद्याने बंदी आहे त्यासाठी तुम्हाला स्ट्रिपपासून थोडं लांब म्हणजे 60 मैलावर असलेल्या दुसऱ्या गावी जावं लागतं. स्ट्रिपवर शेकडो कॅसिनोज आहेत आणि प्रत्येक कॅसिनोमध्ये शेकडो लोक रोज रात्री पैशाची उधळण करत असतात तर त्यांच्या दिमतीला प्रत्येक कॅसिनोत हजारो लोक राबत असतात. इथल्या प्रत्येक हॉटेलला एक थीम आहे. त्यानुसार त्याची सजावट केलेली असते. Hard Rock या हॉटेलच्या बाहेर भलंमोठं गिटार दिव्यांनी चमकत असतं तर Venetian ची सजावट व्हेनिससारखी केलेली आहे. या हॉटेल्समध्ये तुम्ही राहू शकता, दरही शहरातल्या इतर हॉटेल्स इतकाच. इथे कोणत्याही हॉटेलच्या self parkingमध्ये तुम्ही गाडी ठेवू शकता आणि तेही फ़ुकट. कारण इथे पैसा मिळवण्याचं प्रमुख साधन म्हणजे कॅसिनो.इथल्या ब-याच हॉटेल्समध्ये नाटक, जादूचे प्रयोग, टॉक शोज यासाठी कायमची थिएटर्स बांधलेली आहेत. आम्ही पाहिलेल्या "का" या फ़्रेंच नाटकाचं थिएटर अखाद्या खेळाच्या स्टेडियम इतकच प्रचंड होतं. आम्ही पहिल्या दिवशी गेलो ते हॉटेल होतं बेलाजियो. एक तळं आणि त्याच्या सभोवार वेगवेगळी हॉटेल्स. पॅरिस, बेलाजियो, प्लॅनेट हॉलिवूड ही त्यातलीच काही. यातलं प्रत्येक हॉटेल प्रासादतुल्य. इथे रहाण्याची सोय असते आणि खाली जुगार खेळण्याची.तिथे अप्रतीम पोषाख केलेले स्त्री पुरुष हातात हात घलून येतात आणि कॅसिनोत शिरतात. आम्हीही "कॅसिनो म्हणजे काय रे भाऊ" म्हणत आत शिरलो तर अनेक टेबल्सवर बहुतांश म्हातारी मंडळीच खेळत होती आणि त्यातही म्हाता-या स्त्रियांचा भरणा अधिक होता. इथे १ डॉलरपासून तुम्ही खेळू शकता. आणि ते सगळ्या हॉलमध्ये मांडलेल्या टेबल्सवर. कोटींची भाषा करणारे खास आतल्या दालनात असतात आणि तिथे ऐ-यागै-यांना प्रवेश नसतो.

बेलाजियोमध्ये आम्ही गेलो तेव्हा हॅलोविन हा विषय घेऊन सजावट केली होती. मेपलची प्रचंड पानं, भोपळे, भाज्या अशा काही मांडल्या होत्या की ख-याच वाटाव्यात. एका कोप-यात प्रचंड आकाराचं रहाटगाडग्याचं चाक विहिरीतलं पाणी काढून ओतत होतं. त्या बागेतल्या दोन झाडात भुतं कोरलेली होती. आपल्याकडे झाडातून रोखून पाहणारी भुतं इतकी गोड होती की त्यांची भीती वाटण्याऐवजी त्यांनी आपल्या घरच्या बागेत रोज येऊन आपल्याला रोज दूरदेशीच्या गोष्टी सांगाव्यात असं वाटावं. एक भूत तर आम्हालाच विचारत होतं आपल्या खर्जातल्या आवाजात, " Do you want me to smile? say cheese" आणि मग हसत होतं. फ़ोटो काढायला मग झुंबड उडणार नाही तर काय?

बेलाजियोच्याबाहेरच्या तळ्यात संध्याकाळी ६ ते रात्री ८ या वेळात दर अर्ध्या तासाने आणि तिथून पुढे दर पंधरा मिनिटांनी musical fountain चा शो होतो. तो रात्री १२ वाजेपर्यंत असतो. तो पाहण्यासाठी लोक वेड्यासारखे उभे असतात. आम्हीही त्यात सामील झालो. अतिशय तोकडे कपडे घातलेल्या तरुणी म्हणजे ज्यांना बघून पाप करायला उद्युक्त व्हावच लागेल अशा, हसत खिदळत चाललेल्या होत्या. या स्ट्रिपवर तुम्ही भर रस्त्यावरही वारुणी चाखू शकता. त्यामुळे ब-याचजणींच्या हातात लहान मोठ्या सुंदर आकाराच्या बाटल्या होत्या. यामध्ये पुरुष होते तशाच स्त्रियाही होत्या. सगळे आपले एकच धुन आळवत होते, "चला जाता हूं खुषीकी धुनमें धडकते दिलके तराने लिये" पण मला मजा वाटली ती ही की यात कुठीही बिभत्सपणा किंवा छचोरपणा, टपोरीपणा नव्हता. जे काही चाललं होतं त्यातही एक नजाकत होती. सारा परस्पर खुषीचा मामला असल्याने आणि बाकीच्यांच्या नजरा तिकडे वळत नसल्याने चोरटेपणा आणि त्यातून येणारी बुभुक्षितता नव्हती. मला तर आपण गोष्टीत वाचतो त्या गंधर्वनगरीतले यक्ष, किन्नर, गंधर्व आणि अप्सरा विहरत चालल्या आहेत असंच वाटत होतं. आमच्यासारखे जे कुटुंबवत्सल लोक ’काय आहे वेगास ते बघूया तरी’ म्हणून आलेले होते, तेच त्यांच्याकडे हळूच चोरटा कटाक्ष टाकत होते.
आणि एकाएकी तळ्यातल्या पाण्यात हलके हलके तरंग उमटायला लागले. पाश्चात्य संगीताची हलकीच धुन उमटली आणि एकदम सगळं तळंच उजळून निघालं. पुढची पंधरा मिनिटं त्या तळ्यात कारंजांच्या माध्यमातून जे काही घडलं ते केवळ अवर्णनीय होतं. शेकडो कारंजी जाझच्या तालावर थिरकत होती. लवत होती. उचंबळून स्वत:ला उधळून देत होती. आणि गाणारा प्रियकर गीतातून प्रेयसीला आपण अनुभवलेल्या मधूर क्षणांची आठवण करून देत उमलवत होता. त्या कारंज्यांच्या उसळण्यातून एक प्रेमी युगुल, आपल्यातच मग्न, असं नाचत असल्याचा जो एक अनुभव येत होता, तो केवळ शब्दातीत होता. पहिलं कारंज उसळल्यावर मी कॅमेरा सरसावला आणि दुस-याच क्षणी भारावून बंद केला. ते सगळं डोळ्यात साठवण्याऐवजी निर्जीव कॅमे-यात बंदिस्त करायला माझं मन मानेना. त्यासाठी दुस-यांदा तो नजारा बघायचा होताच ना!

दुस-या दिवशी आम्ही गेलो ते हॉटेल होतं व्हेनेशियन. हॉटेलच्या कलाकुसरीकडे डोळे फ़ाडून आणि तोंड उघड टाकून बघत आम्ही आत शिरलो आणि ब्रॅंडेड वस्तूंच्या नुमाइशीतून वाट काढत पोचलो ते एकदम मोकळ्या निळ्या आकाशाखाली. त्यात कुठे कुठे पांढरे ढग आणि मंद चमकणा-या चांदण्याही होत्या. क्षणभर काहीतरी चुकतय असं वाटलं . कारण इथे ५ वाजताच अंधार पडतो. इथल्या आसमंताने पांघरलेल्या काळ्या शालीवरची हि-या माणकांची कलाकुसर बघतच आम्ही आत आलो होतो, मग इथे अजून उजेड कसा? आणि नीट निरखून पाहिलं तर जाणवलं की हे मानवनिर्मित आकाश अहे. इथे काळ थांबलेला आहे. उंच इमारतींच्याहीवर आकाशाचा आभास करणारा निळा घुमट आणि त्यावर ता-यांप्रमाणे चमकणारे दिवे. मधल्या भव्य चौकात खाण्यासाठी मांडलेली टेबल्स आणि बाजूच्या कालव्यातून तरंगत जाणा-या बोटी. इटालियन संगीत आळवणारे इटालियन पोषाख केलेले माझी. अर्थात त्या माझींच्या बेल्टला वॉकीटॉकी लावलेला होता आणि त्यावरून त्यांचं परस्परांशी आपापल्या गि-हाइकाबद्दल आणि कामाबद्दल बोलणं अर्थात इटालियनमध्ये चाललं होतं तो भाग वेगळा.
इथे आम्ही नावेतून फ़ेरी मारण्यासाठी रात्री पावणेआठ वाजता उभे राहिलो. आमचा नंबर साडेआठ वाजता लागणार असल्याबादाल आम्हाला आधीच कल्पना देण्यात आलेली होती.एका नावेत चार माणसं बसू शकतात.या चारजणात छोट्या मल्हार वय वर्षे ५ महिने याचाही समावेश असल्याने ते तिघे एका नावेत आणि आम्ही दोघे आणि मूळचं चेन्नईचं आणि सध्या बोस्टनला कामानिमित्त रहात असलेलं एक तरुण जोडपं दुस-या नावेत अशी विभागणी झाली. आम्ही ज्या नावेत बसलो होतो त्या नावाड्याने सुरवातीलाच कमरेत झुकून आम्हाला सांगूनच टाकलं की आता पुढची पंधरा मिनिटं तो आमचा मित्र आहे. आणि तात्काळ जुन्या मित्रासारख्या त्याने गप्पा मारायलाही सुरवात केली. पण ते गप्पा मारणं बहुतांशी एकतर्फ़ीच होतं. कारण मराठीने केला इटालिअयन मित्र. आमचे उच्चार त्याला आणि त्याचे उच्चार आम्हाला समजून येईपर्यंत १५ मिनिटं कधी उलटून गेली ते समजलंच नाही. आम्हाला आमच्या मित्राबद्दल एवढं मात्र कळलं की "फ़िफ़्तीन देज बॅक ही एत इंदियन फ़ूद अंन इत वॉज वेरी हॉत." अर्थात पुढचे प्रवासी ज्या कुठल्या देशातले असतील त्या देशाची माहिती त्याला असली तर तो ते त्यांना मैत्रीत सांगणार होताच. फ़क्त आमच्या या मित्राला त्याच्या नावेतले चौघे प्रवासी इंदियन आहे हे कळल्यानंतर खात्रीने वाटत होतं की "यू मस्त बी नोइंग ईचादर, बिकॉज इंदिय इज अ स्मॉल कंत्री." ज्यावर आम्ही चौघांनी जोरदार आक्षेप घेतल्याने त्याने मान्य केलं की "ही वॉज जस्त किदिंग." सगळ्याच नावांचे नावाडी उत्तम गाणारे असावेत. यात नावाडी मुलीही होत्या. कारण त्यांची गाणी संपली की नावेतले लोक हसत हसत टाळ्या वाजवत होते. त्यातले कितीजण कळून आणि कितीजण सुटकेच्या भावनेने हे कळायला मात्र वाव नव्हता. मल्हारने फ़ेरी मारताना नावेतल्या आईवडिलानाच आनंद दिला असं नाही तर बाजूला उभे राहून बघत असलेल्या लोकांकडे खिदळून बघत त्यांच्याही चेह-यावर हसू उमटवलं. त्याच्यासाठी नावाड्याने ललबाय गाइलं. आमच्या नावाड्याने बहुधा प्रेमगीत गायलं असावं. कारण एका कमी उजेड असलेल्या पुलाखाली आल्यावर त्याने विचारलं, "दोन्च्यू वॉन्त तु किस ?" तेवढं आम्हाला बरोबर कळलं. पण सध्या मल्हारचाच पापा घ्यायची सवय असल्याने गोंधळ झाला, तोपर्यंत नाव पुढे गेली होती. उतरताना मात्र पोराने हाताला धरून उतरवलन हो, आणि वर म्हणाला, "हॅव हॅपी ताईम ममा!"

याच हॉटेलात मादाम तुसा म्युझियम आहे. म्हणजे मूळ म्युझियममधले काही पुतळे इथे आणि काही न्यूयॉर्कला आलटून पालटून रहायला जातात. आम्ही प्रवेश केला तेव्हा बहुतेक सगळे आम्हाला अगम्य असलेली माणसंच होती. पण जी काही होती त्यांच्याबरोबर फ़ोटो काढून घेताना मजा आली. एका मजल्यावरून खाली जाताना निकेतकडे स्ट्रोलर असल्याने तो लिफ़्टने गेला आणि आम्ही दोघे एका अंधा-या वाकड्या जिन्याने खाली जायला निघालो. वाटेतच स्पायडरमॅन आपल्या नेहमीच्या पोजमध्ये आमची वाट बघत होता. त्याला हाय करून खाली आलो तर अंधारात एका बाजूला एक बंदिस्त खोलीकडे जायला पडदा लावलेला होता. तिथून आपण आत गेलो की आपल्याला घाबरवून किंचाळायला लावणारी, अंगावर येणारी भयानक भुतं तयार असतातच. मागच्यावेळी निकेत आणि स्वप्नील कसे घाबरले होते ते मी हसत हसत विलासला सांगत असतानाच माझी नजर एका कोप-यात गेली. डोक्यातून रक्ताची धार एक लागलेला उघडाबंब तरुण कसाबसा गलितगात्रसा भिंतीला टेकून उभा असलेला मला दिसला. ५ मिनिटांपूर्वी तो तिथे नव्हता. माझ्या मनात शंकांचं मोहोळ. कुठल्यातरी टोळीयुध्दात मार खाऊन आलेला हा तरुण इथे लपून बसलेला असावा या विचाराने मी पावलं चटकन उचलली आणि तो एकटक बघणारा तरुण एकदम हलला. माझ्या काळजाचा ठोका चुकला. ही कसली बिलामत. मरतोय आता हा पुढे आला तर या विचाराने माझी बो बो बोबडी वळली. मी पळत निकेत होता तिथे पोचले आणि त्याला सांगितलं तर तो हसायला लागला. "अग, तो तिथे याच कामाला ठेवलाय." पण यावर विलासचाही विश्वास बसेना. "अरे, डोक्यातून केवढं रक्त येतय त्याच्या" असं म्हणतच तो परत डोकावून बघायला लागला तर तिथे कोणीच नव्हतं. मग निकेतने सांगितलेलं आठवलं त्या अंधा-या बोळकांडीत पाटीच लावलेली असते म्हणे. "Don't beat the ghosts. They are humans like you." कारण घाबरलेले लोक कधीकधी अंगावर आलेल्या भुतांना हातात असेल ते फ़ेकून मारतात.पहिला भीतीचा धक्का ओसरल्यावर माझ्या मनात आलं, कोणीतरी येणार आणि मी त्याला घाबरवणार या कामासाठी अंधारात वाट बघत नुसतं बसून रहायचं हे किती कंटाळवाणं होत असेल.
स्ट्रिपवर आम्ही चार दिवस फ़िरत होतो. कारण मल्हाररावांच्या झोपण्याच्या, खाण्या पिण्याच्या वेळा आम्हाला जास्त महत्त्वाच्या वाटत होत्या. तिस-या आणि चौथ्या रात्री त्या झगझगाटाचा खरं तर कंटाळा आला. अगदी "तिथे निसर्ग म्हणजे अगदी कच-यासारखा पडलेला असतो" या धर्तीवर वैभव तिथे नुसतं कच-यासारखं पडलेलं असतं असं म्हणायची वेळ आली. पण तरीही एका हॉटेलवर मंद प्रकाशात उजळलेले ग्रीक पुतळे त्यांची सभा, हातात भाले घेऊन दक्ष असलेले रखवालदार आम्हाला त्या काळात घेऊन गेले. अखेरच्या दिवशी आम्ही मिराज हॉटेलच्याबाहेर असलेला वोल्कॅनोचा शो बघितला. तिथेही फ़ूटपाथवर लोक आधीपासूनच जागा धरून होते. मोठे मोठे खडक कौशल्याने मांडून एक छोटासा डोंगर तयार केलेला होता. त्यावरून झुळूझुळू पाणी वहात होतं. आजूबाजूला हिरवीगार झाडं होती. शो बरोबर ८ वाजता सुरु होणार होता. आणि बरोबर आठ वाजता स्फ़ोटासारखे प्रचंड मोठे आवाज यायला लागले. एकाएकी डोंगराआडून लाल पिवळा प्रकाश दिसायला लागला. आणि पुढची दहा मिनिटं हळूहळू संपूर्ण डोंगरच पेटत गेला. आकाशात उंचच उंच लाव्हा उसळायला लागला. डोंगराच्या कपारीतून पिवळ्या प्रकाशाच्या शलाका डोकावायला लागल्या. इतकच नाही तर डोंगराच्या जवळच्या परिसरात पाण्यात पिवळ्या आगीचा लोळ उसळायला लागला. लाल पिवळया प्रकाशाच्या त्या नर्तनाकडे पहात असतानाच हळूहळू आग कमी होऊ लागली. आणि पेटलेला डोंगर शांत झाला. परत झुळूझुळू पाणी वहायला लागलं. थोड्या वेळापूर्वीच्या तांडवाचा मागमूसही उरला नाही. पहिल्या दिवशी जलाचं शांतवणारं नर्तन पाहिलं तर शेवटच्या दिवशी संहाराचं आगीचं नर्तन पाहिलं. दोन्हीही खिळवून ठेवणारं.
स्ट्रिप सोडल्यास इथे बाकीच्या शहरात एक आरामदायी वातावरण आहे.इतर शहरात असतं तसच कुटुंबवत्सल. सुंदर सुंदर बंगले किंवा अपार्टमेंटस. मोठ मोठी ऑफ़िसेस. गंमत म्हणजे जागेची विपुलता असल्याने बहुतांश ऑफ़िसेस आडवी वाढलेली. रस्त्यावर फ़ुलांची सुंदर सजावट. पण वाळवंट असल्याने घनदाट झाडीचा अभाव. आम्ही गेलो त्यावेळी मंदीचा प्रभाव इथेही दिसला. ब-याच इमारतीवर "विकणे आहे" किंवा "भाड्याने देणे आहे" च्या पाट्या लटकलेल्या होत्या. कुठल्याशा कॅसिनोतले १२०० कर्मचारी काढले. कुठलासा कॅसिनो पूर्ण बंद पडला असं ऐकण्यात येत होतं.रस्त्यावर मळलेले कपडे घातलेले भकास चेह-याचे पुरुष हातात पाटी धरून चालताना दिसत होते. नोकरी गेल्यामुळे दोन मुलं आणि बायको यांना पोसू शकत नाही अशी पाटी घेऊन चालणारा भकास चेह-याचा एक तरुण अजूनही माझ्या चेह-यापुढून हलत नाही. हे शहर पर्यटनासाठी प्रसिध्द आहे. इथे या कॅसिनोत जुगार खेळून जीव रमवा आणि आम्हाला प्रचंड पैसा कमवून द्या. त्यासाठी आम्ही तुम्हाला ऐषोआराम मिळवून देऊ. एखादी थीम जुनी झाली म्हणून काही वर्षांनी संपूर्ण कॅसिनो पाडून नवीन थीम घेऊन पहिल्यापेक्षाही भव्य कॅसिनो बांधू, पण माणसांसाठी आमच्याकडे वेळ नाही. इथे जाहिरातींचे फ़लक हातात घेऊन भर उन्हात चौका चौकात माणसं उभी असलेली दिसतात. कारण कुठेही फ़लक लावून शहराच्या सौंदर्यात बाधा आणून पर्यटकांना नाराज करणं आम्हाला परवडणारं नसतं. सॅनहोसे-सॅनफ़्रान्सिस्कोमध्ये कुठल्याही मोठ्या मॉलमध्ये गेलं की लहान बाळाला पाजण्यासाठी किंवा त्याचे डायपर बदलण्यासाठी एक फ़ॅमिलीरुम असते. पण अशी रुम कुठल्याही मॅलमध्ये सोडाच पण विमानतळावरही नाही. याचं कारण असं सांगितलं जातं की १८ वर्षाखालील मुलांनी इथे येणं अपेक्षितच नाही. आणि बाळाची भूक काय तुम्ही बाटलीने भागवू शकता, जी तुम्ही कुठेही देऊ शकता. वारे वा, उध्दवा अजब तुझे सरकार. वेगासने निघताना तिथल्या अनेक आनंददायी, सुखकारक क्षणांबरोबरच ही काही प्रश्नचिन्हं माझ्या मनात उमटवली खरी! निकेत स्वानंदीचे डोळे मात्र भरून आले होते आणि डोळे पुटपुटत होते, Vegas we will be back again ! कारण त्यांच्या तिथल्या वास्तव्याला केवळ स्ट्रिपचं आकर्षण नव्हतं तर त्यांनी अनुभवलेला, आपलेपणाचा सुगंधही होता, त्यांनी मनात जपलेला, रेशमी कपड्यात ठेवलेल्या केवड्याच्या पानासारखा.