शिक्षक दिन

हा दिवस उजाडला की, मला माझ्या जीवनात आलेल्या काही शिक्षकांची आठवण हमखास येते. सगळ्या असं म्हणता येणार नाही. कारण आपल्या मनावर कोणाचा प्रभाव पडेल ते सांगता येणार नाही. त्यामुळे एकाच वेळी एकाच शाळेत शिकणा-या आम्हा मैत्रिणींच्या आठवणीत वेगवेगळे शिक्षक आहेत.पण मी शिक्षक दिनाबद्दल सांगणार आहे ते वेगळ्याच भावनेने. म्हणजे हे एक प्रकारचं कन्फ़ेशनच आहे म्हणा ना.

मागे वळून पाहता आज लक्षात येतं ते हे की ५० वर्षांपूर्वीचे आमचे शिक्षक सगळेच आपापल्या विषयात निष्णात होते. शिकवायचेही ते मनोभावे. पण वांदा होता तो आमच्यातच. ते जे शिकवायचे ते आम्ही मनोभावे शिकत नव्हतो ना.  वर्गात जे शिकवतात त्यापेक्षा आपल्याला जास्त समजतं ही एक भावना मनात असायची की काय कोण जाणे, पण वर्ग चालू असताना शक्यतो टिवल्या बावल्या करणारा आणि इतरांना हसवून त्यांचे लक्ष विचलीत करणारा आम्हा मुलींचा एक छोटासा ग्रुप होता. शिवाय आम्ही सगळ्याच अभ्यासात, खेळात, करमणुकीच्या कार्यक्रमातही पुढे असू. त्यामुळे आमच्या या उद्योगांकडे इतरही कौतुकाने बघत असत. पण डी. जी. कुलकर्णीसर, तुम्ही फ़ार त्रास करून घेत होतात स्वत:ला.उद्विग्न चेह-याने हातातलं डस्टर समोरच्या टेबलावर इतक्या जोराने आपटत होतात की कोणत्याही क्षणी ते तुटेल असं वाटायचं. त्यावेळी तो तुमचा चेहरा एखादा क्षण मनात अपराधी भावना उमटवायचा पण दुस-या क्षणी परत पहिले पाढे पंचावन्न.पण सर, तुमचं ते काशीला शिकून आलेलं हिंदी उच्चारण आजही मनात जसच्या तसं ताजं आहे. ( डी. जी.सर बनारस विद्यापीठाचे पदवीधारक होते). इंग्रजीच्या सावंतबाई तर आम्हाला किती वेळा वर्गातून बाहेर काढत असत त्याला सुमारच नसे. ( फ़क्त आम्ही काहीजणीच आंगठे धरायच्या शिक्षेतून वगळले जात असू. कारण इतरांपेक्षा इंग्रजीत वासरात लंगडी गाय) पण बाई, डोक्यावरचा पदर सावरत तुमची ठेंगणी मूर्ती " वन्स आय सा अ लितिल बर्ड कम होप होप होप" म्हणायला लागली की आमच्या डोळ्यासमोर तो इवलासा पक्षी साकारच व्हायचा बाई.आणि पक्षाचं उड्या मारणं दाखवण्यासाठी तुम्ही चक्क वर्गात उड्या मारायचात. आणि असंच एकदा वर्गाबाहेर काढलं असता थोड्या वेळाने मन विरघळून तुम्ही आत बोलावलं असता मी तुम्हाला बाणेदारपणाने (?) उत्तर दिलं होतं, तासभर बाहेर उभं रहायला सांगितलं आहे तर मी तासभर उभी राहणार. आणि तुम्ही रागाने लाल झाला होतात.पण तुम्ही कधीच हा नाठाळपणा लक्षात ठेवला नाहीत आणि शाळा सोडून जाताना जवळ घेऊन " खूप मोठी हो" असं म्हटलत. आणि घा-या डोळ्याचे टेरर दाबकेसर. सायन्स शिकवायचे ते. त्यांच्या खोलीसमोरुन जायच्या कल्पनेनेच आमचे पाय थरथरायला लागायचे. पण ११वीत असताना मी केलेलं संभाजीचं काम बघून मुदाम बोलावणं पाठवलं त्यांनी. मी इकडे आपले १०० अपराध कधी कधी झाले हा हिशेब करत लटपटत त्यांच्या खोलीच्या दारात पोचून त्यांच्या गर्जनेची वाट बघत असताना मिश्कील शब्द कानी आले, "य़ा संभाजीराजे" वर्ग बुडवून नाटकाची तालीम केल्याबद्दल हे उपरोधिक बोलण असावं असं समजून मी खाली मान घालून उभी तर " अप्रतिम काम केलत .संभाजीराजे मूर्तिमंत उभे केलेत " हे शब्द कानी आले.त्यांची ही कौतुकाची थाप पुढे नाटकं बसवताना ( आमची महिलामंडळाची का असेनात , )उपयोगी पडली.

पुढे आम्ही कॊलेजात असताना गप्पा मारत असताना नवीन आलेल्या मुलीला माझी ओळख करुन देताना दुसरी मैत्रीण म्हणाली, " ही आमच्याच शाळेत होती. ही ११वी पास झाल्यानंतर शाळेतल्या शिक्षकांनी सत्यनारायणाची पूजा केली." असेलही कदाचित. अडनेड्या वयातला नासमजपणा होता तो. पण त्या नकळत्या वयात न कळत संस्कार झालेच होते. ते पुढे उपयोगी आले. नोकरीच्या काळात वर्गात मुलांना शिकवताना लक्षात आलं हे काम आपल्याला आवडतय. त्यांना विषय समजावून देताना जाणवायला लागलं हे खूप वर्षांपूर्वी असंच घडलय. विषय समजल्यानंतर त्यांचे उजळलेले चेहरे बघताना एक प्रकारचा आनंद वाटायला लागला. विशेषत: कर्णबधीर किंवा अंध मुलं मोठी झाल्यानंतर आनंदाने येऊन आपल्या लग्नाचं आमंत्रण देतात, रस्त्यातच वाकून नमस्कार करतात, तेव्हा माझ्या गुरुजनांनो, मी फ़क्त आकाशाकडे बघते. वाटतं, तुम्ही कदाचित तिथून माझ्याकडे बघून मिष्किलपणे हसत असाल. कारण तो नमस्कार तुमच्यासाठीच असतो हे मला माहीत असतं .